ප්ලේටෝ පිළිබඳ තව දුරටත්….
“ලොව ශ්‍රේෂ්ඨතම පොත් 50” විශේෂාංගය යටතේ එහි එන තෝරාගත් පොතක් පිළිබඳ පළමු ලිපිය වශයෙන් ප්ලේටෝ ගේ ජනරජය ගැන සයිමන් බ්ලැක්බර්න් ලියූ, හේමරත්න ලියනආරච්චි විසින් පරිවර්තනය කළ ලිපිය පසුගිය වතාවක ඉදිරිපත් කළෙමු.
අද අප පහත පළකරන්නේ, සාහිත්‍යධරයෙකු වන හේමරත්න ලියනආරච්චි ප්ලේටෝ පිළිබඳව ලියූ අදහස් කිහිපයකි. මේ අදහස් දෙකොටස, බටහිර සාහිත්‍ය විචාරයේ ඉතිහාසය නමින් ලියනආරච්චි මහතා, පළකිරීම සඳහා සංස්කරණය කරමින් සිටින, කෘතියෙන් දෙපළකින් උපුටා ගැණුනු ඒවාය.
(ක්‍රි.පූ.427-347)
ප්ලේටෝ විසින් ලියන ලද කෘතීන් සියල්ලම විනාශ නොවී රැකී ඇති බව කියැවේ. මේ අතරින් වැඩි ප්‍රමාණයක් ලියැවී ඇත්තේ ද සංවාද (dialogue) ස්වරූපයෙනි. දින වකවානු වලට වඩා ඒවායේ භාෂා ශෛලීන් සැලකිල්ලට ගෙන පර්යේෂකයන් විසින් ඔහුගේ කෘතීන් කොටස් තුනකට බෙදා දක්වා ඇත. මින් පළමුවන කොටස සමන්විත වන්නේ සොක්‍රටීස් ප්‍රධාන චරිතය ලෙස ගෙන රචිත ‘සොක්‍රටීසියානු’ කෘතීන් ය. මෙම කෘතීන්හි විශේෂත්වය වන්නේ සොක්‍රටීස් ප්‍රධාන චරිතය වශයෙන් නිරූපණය කෙරෙන අතර ඔහු ලවා ප්‍රශ්න කරවීමත් ඊට පිළිතුරු ලබාගෙන අන්‍යයන්ගේ දුර්වලතා හා අඩුපාඩු ‘නාට්‍යාකාරයෙනුත්’ පැහැදිලි තර්ක මාර්ගයෙනුත් හෙළිදරව් කොට, ඔවුන් මුළු කොට, නිරුත්තර කොට වරද පිළිගන්නා හෝ අවබෝධ කොට ගන්නා හෝ තත්වයට පැමිණවීමයි. මෙම ප්‍රශ්නෝත්තර ක්‍රියාවලියේ දී බොහෝ විට නොවේ නම් ඇතැම් විට සොක්‍රටීස් තමන්ගේ නොදැනුවත්කමක් ඇඟවීම මගින් නගන උත්ප්‍රාසයෙන් (සොක්‍රටීසියානු උත්ප්‍රාසය – Socratic irony) සිය ප්‍රතිවාදියා දමනය කරනු පෙනෙයි. මෙම රචනෝපක්‍රමය භාවිත කෙරෙන රචනා වලට අයත් වන්නේ, ‘විත්තිවචය’ (Apology) (මෙය සංවාදයක් නොවේ), ක්‍රයිටෝ (Crito), අයොන් (Ion) යනාදී කෘතීන් නවයකි. දෙවෙනි කාණ්ඩයට අයත් කෘතීන්වල ද සොක්‍රටීස් ප්‍රධාන කථකයා වෙයි. එහෙත් මෙහි දී ඇති වෙනස නම් සොක්‍රටීස් ඇතැම් විට තම සිද්ධාන්ත වල ම ප්‍රකාශකයා වන අතර තවත් විටෙක ප්ලේටෝගේ මතවාදයන් හි ප්‍රකාශකයා වීමයි. මේ අනුව සොක්‍රටීස්ගේ භූමිකාව ක්ෂය පක්ෂයට අවතීර්ණ වන බව පෙනෙයි. මේ කොටසට අයත් වන කෘතීන් දහතුන අතර ෆීඩෝ (Phaedo), ‘ෆීඩ්‍රස්’ (Phaedrus), මධුසාදය (Symposium) හා ‘ජනරජය’ (Republic) වැනි කෘතීන් වෙයි. තෙවන කොටසට අයත් ‘ක්‍රයිටියාස්’ (Critias), ‘විතණ්ඩවාදියා’ (Sophist), ‘පොලිටිකස්’ (Politicus), ‘ටිමේයස්’ (Timaeus), ‘ෆයිලීබස්’ (Philebus) හා ‘නීති’ (Laws) යන කෘතීන්වල සොක්‍රටීස්ගේ භූමිකාව තවත් ක්ෂය වනු පෙනෙයි.
පුරාතනයේ දී හසුන්පත් (epistles) ස්වරූපයෙන් ලියන ලද රචනා දහතුනක් ද ප්ලේටෝට ආරෝපණය කොට ඇතත් නූතන විද්වතුන් පිළිගන්නේ ඒවායින් තුනක් පමණක් ප්ලේටෝගේ ලෙස පිළිගත හැකි බවයි.
මේ ඓතිහාසික කරුණු කෙසේ වුවද ඔහුගේ කෘතීන් පරිශීලනය කිරීමේ දී ඇතැම් කරුණු කැපී පෙනෙයි. මේවා බටහිර සාහිත්‍ය විචාරයට කෙතරම් දුරට සම්මාදම් වූවාදැයි විමසීම මෙහි දී මගේ පරමාර්ථය වෙයි.
ප්ලේටෝ මට පෙනෙන්නේ විරුඬාභාසයන් සමවායකින් සුසැදි අධ්‍යාත්මයක් සතු ප්‍රාඥයකු ලෙසිනි. මෙකී විරුඬාභාසය සමවාය විසින් ඔහුගේ අධ්‍යාත්මයට කිසියම් බහුරූපේක්ෂී ප්‍රභාවක් (kaleidoscopic brilliance) සපයන ලද බව පෙනෙයි. ප්ලේටෝගේ අධ්‍යාත්ම චෛචිත්‍රය ඔහුගේ ඇතැම් කෘතීන් – මධුසාදය, ජනරජය, ෆීඩෝනම් සංවාදය – තුළ සුවිශේෂ වශයෙන් ද තවත් කෘතීන් තුළ අවශේෂ වශයෙන් ද පවත්නා බව පෙනෙයි. යට සදහන් කෙරුණු බහුරූපේක්ෂී ප්‍රභා මණ්ඩලයේ න්‍යෂ්ටිය වශයෙන් සැලකිය හැකි ‘කාව්‍යය හා දර්ශනය අතර දිගු කාලීන අරගල’ පුළිඟුව එකී සෑම විරුඬාභාසයක් තුළම දිදුලුම් දෙනු පෙනෙයි.
මේ විරුඬාභාසයන් මොනවා ද? පළමුව ප්ලේටෝගේ ජීවන පුවතෙහි එන ඉතාමත් අපූර්ව සිදුවීමක් අන් සියල්ල පරයා මතු වෙයි. විසි හැවිරිදි කල ඔහු සොක්‍රටීස් වෙතින් ශිෂ්‍යභාවය ලබන්නට පෙර කාව්‍ය හා නාටක රචනයෙහි යෙදුණු බවත් නමුත් පසුව එම රචනා විනාශ කොට දමා දර්ශනය හා ගණිතය හැදෑරීම වෙත නැඹුරු වූ බවත් කියැවේ. පුරාණ ග්‍රීක සම්ප්‍රදායට අනුව කාව්‍ය නිර්මාණකරණය දේව අනුප්‍රාණය ලබා කෙරුණු කාර්යයක් බවට විශ්වාස කෙරිණි. එහෙත් දාර්ශනික ‘බුඬිය මිත්‍රයෙකැයි සිතූ’ ප්ලේටෝ සොක්‍රටීස් – ගස යටට වී ‘මග රැක සිට’ සිය කාව්‍ය ‘දෙවියන් මරා’ හෙළීමෙන් පසු බුඬිය සොයා ගිය ගමනේ දී එම දෙවියන් ඔහු අත් නොහැර වරින් වර නොව නිබඳ ව පිහිටට ආ බවට මධුසාදය, ජනරජය ආදී මෙහි සඳහන් කෙරෙන නොකෙරෙන සංවාදයන් සාක්ෂි දරයි. මීටත් වඩා කුමන විරුඬාභාසයක් ද?
දෙවනු ව ග්‍රීසියෙහි ක්‍රි:පූ: සයවෙනි සියවසේ සිට පැවැත්තේ යයි ප්ලේටෝ කියන ‘කාව්‍යය හා දර්ශනය අතර දිගුකාලීන අරගලය’ පස්වන සියවස ගෙවී යත් ම තම ආත්මගත අරගලයක් බවට පත් කරගත් සෙයක් පෙනී යයි. සිය රට තුළ සිදුවන සමාජ අරගලයක් සිය අධ්‍යාත්මය තුළට ගැනීම සඳහා ක්‍රියාත්මක වන්නේ හුදු බුඬි ශක්තියට වඩා භාවමය සංවේදීතාවය බව නොකිවමනා ය.
ක්‍රි:පූ: 470 දී මරණ දඬුවමට නියම කරන ලද හැත්තෑ හැවිරිදි සොක්‍රටීස් අධිකරණය ඉදිරියෙහි පෙනී සිටිමින් කරන ලද ක්ෂමාලාපය (apology) ඇසුරෙන් ප්ලේටෝ ‘ඇපොලොජි’ (Apology) නමින් අපූරු රචනාවක් කෙළේ ය. සොක්‍රටීස් මුහුණ දුන් ඒ අවස්ථාව හා අනන්‍යගත ප්ලේටෝ විසින් උත්තම පුරුෂ දෘෂ්ටි කෝණයෙන් රචිත ඒ ‘ඇපලොජිය’ කාව්‍යයක් වැන්න. සිය ගුරු දේවයන්ගේ නිදොස් බව පිළිබදව ලොවට හඬගා කීමට ‘ඇපලොජි කාව්‍යය’ ඉදිරිපත් කරන ප්ලේටෝ කලකට පෙර එතුමන්ගේ සෙවනෙහි හිඳිමින් ‘කවියා මරා දැමූ’ පසු ඔහුගේ ශිෂ්‍ය ඇරිස්ටෝටල් විසින් කවියා වෙනුවෙන් – කවියාගේ නිදොස් බව දැක්වීමට – ඉදිරිපත් කරන ලද ‘ඇපලොජිය’ වූ කලී ‘කාව්‍ය ශාස්ත්‍ර’ වෙයි. මේ ඇපොලොජි දෙක අතර පැහැදිලි වෙනසක් ඇත. ප්ලේටෝගේ කෘතිය වූ කලී මියැදුණු සොක්‍රටීස්ගේ සමස්ත අධ්‍යාත්මය ම තමා තුළට අවශෝෂණය කොට ගෙන එමගින් කතුවරයා කවියා ලෙස උපත ලබන ශුඬ භූමියයි. එබැවින් එම ‘ඇපලොජියෙන්’ අප දකින්නේ සොක්‍රටීස්, ප්ලේටෝ හා කවියා යන ත්‍රිත්වය ම භාව අනුහසින් ඒකීයත්වයට පත්වුණු ලෙසකි. එහෙයින් ප්ලේටෝගේ ‘ඇපොලොජිය’ භාව කේන්ද්‍රීය සාහිත්‍ය නිර්මාණයකි. සිය ආරම්මණයට සාපේක්ෂ ව රචකයා දුරස්ථ ව නොසිටියි. රචකයාත් ආරම්මණයත් භාව නම් වූ හුයෙන් බඳින ලදු ව එක් ම ලක්ෂයක් සම්පාත වී සිටිනු අපට පෙනෙයි. නමුත් ඇරිස්ටෝටල්ගේ ‘ඇපොලොජිය’ තුළ කතුවරයා සිය ආරම්මණයට, එනම් කවියාට, සාපේක්ෂව දුරස්ථව සිටියි. එමෙන් ම භාවයන් අනාරාධිතය. ඇරිස්ටෝටල් වචනයේ පරිසමාප්ත අර්ථයෙන් ම පරමාදර්ශී විචාරකයකු බව ඔහුගේ ‘කාව්‍ය ශාස්ත්‍ර – ඇපොලොජිය’ ඔප්පු කොට සිටියි. මෙහි දී මතු ව සිටින උත්ප්‍රාසාත්මක අරුමය නම් ‘කාව්‍ය ඝාතකයා’ විසින් ලියන ලද ‘ඇපොලොජිය’ කාව්‍යයක් වීමත් ‘කාව්‍යාරක්ෂකයා’ ලියූ ‘ඇපොලොජිය’ කාව්‍යයක් නොවීමත් ය.
ඒ අනුව ප්ලේටෝ සහ ඇරිස්ටෝටල්ගේ මෙම රචනා ශෛලීන් දෙකෙන් අපට උකහා ගත හැකි මහඟු අරුතක් වෙයි. එක ම කාසියක දෙපැත්ත සිහි කරවන එකී දිසි අරුත නම් නිර්මාණකරුවාගේ ලොව තුළ භාවයන්ට උරුම කාර්යභාරයක් තිබිය හැකි වුව ද විචාරකයාගේ ලොව තුළ එබන්දකට ඉඩ කඩ තිබිය නොහැකි බව ය.
මේ ගුරු ගෝල දෙපළ සාහිත්‍යය (කලාව) දෙස බැලූ ප්‍රති විරුඬ කෝණයන් ඔවුන් රැගෙන යන ගමනාන්තයන්හි ප්‍රතිඵල මොනවාදැයි පිරික්සා බැලීම මගේ අභිප්‍රායට උදව් වෙතියි සිතමි. ප්ලේටෝ ට සාහිත්‍යය යනු මිනිස් සිතට බලපාන ප්‍රපංචයක් බව ජනරජයඅපට පෙන්වා දෙයි. ඔහුට ප්‍රධාන වන්නේ මිනිස් සිතයි.
'කතිකා' සංවාද මණ්ඩපය 'kathika' sanvada mandapaya 
ප්ලෙටො සිය ඇපලොජියේ එක තැනක ලියනවා තමන් සොක්‍රටීස්ව ඔහුගේ මරණයට දින කීපයකට පෙර මුණ ගැසුනුවිට “සිදුවූ වරද කුමක් දැයි” ප්‍රශ්ණ කළ බව. එවිට ඔහුගෙන් ලැබුන පිළිතුර වුයේ “කෙලින්ම කිව යුතූ දේ කීම” බව. මෙය මම හඳුන්වන්නේ පාලක පෙළන්තියේ අධිපතිවාදය ප්‍රශ්න කිරීමේ සොක්රටිසියන් ක්‍රමය වශයෙන්. මෙම සොක්රටිසියන් ක්‍රමය මේ අප ජීවත් වන යුගයේ පවතින අධිපතිවදයන් ප්‍රශ්ණ කිරීමේ ක්‍රමය විය යුතු බව යනුවෙන් එදා ජෝජ් බුස්ගේ යුදවාදී පාලක මතවාදය ප්‍රශ්න කරමින් පොතක් ලීව් කෝනල් වෙස්ට් නමැති කළු ජාතික ඇමෙරිකානු ලේඛකයා කියනවා. මම හිතන්නේ අද අපටත් තිබෙන හොඳම විධි ක්‍රමය වන්නේ මෙය බව. න්‍යාය වාද වලින් මේ යුගයේ අධිපතිවාදය ප්‍රශ්ණ කරන්න බෑ. එයට හේතුව අද තිබෙන අධිපතිවාදය එම න්‍යාය වාද විසින්ම නිර්මාණය කර තිබීම යි.
Read “Democracy Matters, By Cornel West, Penguin, New York, 2004
Cornel West lectures on Socrates, democracy and social responsibility
West stressed that independent thinkers must be willing to analyze their own assumptions and prejudices
By ilana Azjenman · November 30, 2012, 1:50 am
Academic and social change advocate Cornel West speaks to about 100 people at irvine Auditorium. Critical writing seminar lecturer Christopher Philips invited West to speak on democratic values.
When critical writing seminar instructor Christopher Phillips arranged a Skype interview with social change advocate Cornel West for his class, he didn’t expect that he would actually come to Penn to speak to students and other interested members of the public.
Last night, Phillips, who teaches the “Socratic Method and Democracy” seminar, hosted a public conversation on “The Rich Legacy of Socratic Democratic Practices and Procedures” with West at Irvine Auditorium to discuss the values that make up democracy.
Phillips had chosen to use West’s book, “Democracy Matters,” in his writing seminar because West uses the traditions of Socratic questioning to advocate for racial justice.
Around 100 people gathered to hear the intercourse between Phillips and West. During the conversation, Phillips questioned West’s ideas regarding relevant philosophical issues impacting Americans today.
West began by thanking Phillips for inviting him to speak. He first discussed the influence of Socrates on his philosophical thinking. He said he truly admired Socrates for his ability to think critically and his courage to share his ideas no matter what the cost. West vehemently urged the audience to follow this example.
Furthermore, he stressed that independent thinkers must be willing to analyze their own assumptions and prejudices to kill the parts of themselves that perpetuate problems in society with regard to gender, race and religion.
West continued to say that Americans must be unafraid to challenge authority and be active participants in solving the problems visible in society. He pointed to the recent presidential elections to prove his point. Though nearly $6 billion were spent, West argued that none of it went to discussing an extremely relevant problem that remains untouched by politicians: the fact that nearly 22 percent of children live in poverty. He begged his audience to take a stand on the critical issues that remain unaccounted for in society. In concluding, West shared his definition of democracy and urged his relatively young audience to find their voice and not conform to the ideas of others.
Phillips was really impressed by the turnout.
“I really like that members of the public and many students came out to this event. This was an unforgettable opportunity for students to meet an extraordinary man be the change he wants to see in the world.”
Members of Phillips’ critical writing seminar were also impressed.
College freshman Alex Meade said, “It was nice to see West elaborate on some of the perspectives he touches on in his book.”
In addition, College freshman Eliza Rothstein seemed to agree that seeing West in person added to her writing seminar experience.
“There were a lot of ideas in the book that I was not a fan of,” Rothstein said, “because I felt as though West made a lot of broad generalizations. But, in seeing West talk and elaborate on his ideas, I can now see his thinking more clearly.”
At the end of the discussion, West said that if there was one thing he wished all the students in the audience would remember it was that students should have “the courage to think and be themselves and that they should never live a lie.”
Phillips will be teaching another writing seminar this spring called “Money and Democracy,” and he hopes to conduct another similar discussion next semester.
Last updated November 30, 2012, 1:50 am
Filed under: News
Permanent link: http://www.thedp.com/r/f04c68b0
cornel-west-lectures-on-socrates-democracy-and-social-responsibility