අපි මෙහිදී ආරම්භක පුරාණ කථාවේ එන වැද්දන්ගේ ප්‍රභව ප්‍රවෘත්තිය දෙසට හැරෙමු. ඒ අනුව වැදි ජනයා විජයගේ හා කුවේණියගේ දරුවන්ගෙන් පැවත එන්නෝය. ඒ අනුව [ විජය මගින් through Vijaya] සිංහලයන් හා ඥාතිත්වයක් ඇතත් [විජය කුවේණි විවාහ කොට ගෙන එම විවාහයෙන් ලද දරුවන් දෙදෙන Vijaya married Kuveni and …… his two children by that marriage] වනයට පිටුවහල් කරන ලදුව දඩයමින්, එනම් [ඉතා] අබෞද්ධ වූ දිවිපෙවෙතකින් ඔවුන් වෙසෙන නිසා දෙපිරිස එකිනෙකාගෙන් ඈත් වෙති. [සහෝදරයා සහ සහෝදරිය අතර ඇතිවූ මෙම සංගමයෙන් “පුලින්දන්“ (“දඩයක්කරුවන්“, එනම්, වැද්දන්) පැණ නැඟුණු බව අපි දුටුවෙමු. We noted that out of this union of brother and sister sprang the Pulindas (“hunters”, that is, Vaddas] [දඩයම් කිරීම සහ බුදුදහම අතර ඇති ප්‍රතිපක්ෂය පිළිබඳ පුරාකෘතික පුරාණොක්තිය බොහෝ බෞද්ධයන් දන්නා අතර එය පළමුවරට ඉදිරිපත් කෙරෙන්නේ ‘මහාවංශය‘ යෙහි ය. එය විස්තර කරන පරිදි අහසින් පියාඹා ආ අර්හත් මහින්ද හිමි දේවානම්පියතිස්ස රජු දඩයමේ ගිය මිහින්තලා කඳු මුදුනට ගොඩ බැස්ස විට රජු බුදුදහමට හරවාගත් අතර මෙම පුරාකෘතික වැරදි ක්‍රියාව සිදුවූ ස්ථානය පළමු භික්ෂූන්ට භාවනාව සඳහා භූමියක් සහ බොදු පුද සහ වන්දනාව සඳහා කේන්ද්‍රයක් බවට පත්වීය. මෙම පුරාණොක්තින්ට වාච්‍යාර්ථ සත්‍ය වටිනාකමක් නැත. ඒවා පෙන්වන්නේ අධිපති කණ්ඩායම විසින් තමන් මධ්‍යයේ සිටි තමනට ඓතිහාසික සහ ආර්ථික බැඳීම් මගින් තමනට සම්බන්ධයක් ඇති නමුත් තමන්ට පිටස්තර වන ප්‍රජාවක් ලෙසින් වැද්දන් ප්‍රත්‍යක්ෂ කර ගැනීම යි.

අප පහත පළකරන්නේ දීගල්ලේ මහින්ද හිමි සංස්කරණය කළ බුදුසමය සහ ශ්‍රී ලංකාවේ ජනවාර්ගික ඝට්ටනය නමැති පොතෙහි පළ කොට ඇති මහාචාර්ය ගණනාථ ඔබේසේකරයන්ගේ “බුදුසමය, ජනවාර්ගිකත්වය හා අනන්‍යතාව: බෞද්ධ ගැටළුවක්“ (පිටු 23-64) නමැති දීර්ඝ ලිපියේ තෙවැනි කොටසයි. මෙම පොත ප්‍රකාශනය කොට ඇත්තේ නෝර්වේ හි ඔස්ලෝ නුවර නෝර්වේ බෞද්ධ සංගමය සහ එංගලන්තයේ බාත් ස්පා විශ්ව විද්‍යාලයේ ආගම් අධ්‍යයන දෙපාර්තමේන්තුව විසිනි. මෙම පොත 2002 වර්ශයේ ජූනි මස එංගලන්තයේ බාත් නගරයේ බාත් ස්පා විශ්ව විද්‍යාලයේ දී පැවැත්වුණු “බුදුසමය සහ ශ්‍රී ලංකාවේ ජනවාර්ගික ඝට්ටනය“ නම් සම්මන්ත්‍රණයේ දේශන එකතුවෙන් සකස් කෙරුණකි. මෙම ලිපිය පළ කිරීමේ සියළු හිමිකම් දීගල්ලේ මහින්ද හිමි සතුය.

අනන්‍යතාව [අන්‍යභාවය] හීලෑකර ගැනීම: මහියංගනයේ සාමූහික නිරූපණ [ප්‍රතිනියෝජන]
TAMING OTHERNESS: THE COLLECTIVE REPRESENTATIONS AT MAHIYANGANA

“බුදුසමය, ජනවාර්ගිකත්වය හා අනන්‍යතාව: බෞද්ධ ගැටළුවක්“ – තෙවැනි කොටස

පරිවර්තනය: මහාචාර්ය කේ. එන්. ඕ. ධර්මදාස

සටහන: හතරැස් වරහන් [] ඇතුළේ ඇති සිංහල කොටස් ලිපියේ ඉංග්‍රීසි මුල් පිටපත අනුව යමින් මහාචාර්ය කේ. එන්. ඕ. ධර්මදාස ගේ අනුවර්තනයට අප එකතු කළ කොටස් ය.

අතීතයේ ලක්දිව තිබූ බෞද්ධ සාසනය අද පවතින සාසනය නොවීය. 19 වන සියවසේදී එය පරිවර්තනයට භාජනය වී ප්‍රොතැස්තන්ත්‍ර බුදුසමය හෙවත් බෞද්ධ නූතනවාදය පහළ වූ හැටි මා විසින් මීට පෙර ලිපිවල සඳහන් කර ඇත. අද දින ශ්‍රී ලංකාවේ ඇති ප්‍රධාන ද්විඝටනාත්මක ප්‍රතිවිරෝධය සිංහල හා දෙමළ අය අතරය. බොහෝ සිංහලයන් බෞද්ධ වන අතර බොහෝ දමිළයෝ හින්දූහු වෙත්. සිංහල බෞද්ධයන් ස්වභාවයෙන්ම [self-consciously ස්වයං සවිඥාණකව] සිතන්නේ තම ජාතිය ඉතිහාසගතව බෞද්ධාගමික ජාතියක්ව සිටි බවත් ඉතිහාසයේ පැවැති ප්‍රධාන ප්‍රතිවිරෝධය සිංහල බෞද්ධයන් හා දමිළ හින්දූන් අතර වූ බවත්ය. එබන්දක් පැවැති බව මා ද පෙර ලිපිවල හඳුනාගෙන තිබේ. එහෙත් දැන් මට පෙනෙන හැටියට ඊට වඩා ශ්‍රී ලංකාවේ දීර්ඝ ඉතිහාසයක් ඇති මූලික ව්‍යුහමය ප්‍රතිවිරෝධයක් වන්නේ වැදි දඩයම් කරුවන් හා සිංහල බෞද්ධ කෘෂිකාර්මිකයන් අතර පැවැති ප්‍රතිවිරෝධතාවයි. මට පෙනෙන හැටියට අඩු තරමින් 18 වන සියවස පමණ වන තෙක් බෞද්ධ ඉතිහාසය වටහා ගැන්ම සඳහා බෞද්ධයන් හා අබෞද්ධයන් අතර පැවැති මේ වෙනස වටහා ගත යුතු වේ.

අද වැද්දන් දිවයිනේ ආදි වාසීන්ගෙන් ඉතුරු වී මහියංගනයට සමීප මහඔය පෙදෙසේ විසිරී සිටින ස්වල්ප [දහසක thousand] ] පිරිසකි. මා විසින් මෑතදී සිදු කර ඇති ගවේෂණ අනුව පෙනෙන්නේ අතීතයේදී ඔවුන් දිවයින පුරා විසිරී සිටි ජනතාවක් බවයි. 18 වන සියවසට පෙර ඔවුන් මෙසේ සිටි බවට සාධක කිහිපයක් මෙහි දැක්විය හැකිය. කොහොඹා කංකාරිය නම් පූජාකර්මයේ දී සිදුවන “වැද්දන් අඬගැසීම” නම් යාදින්නේ ආරම්භය සන්තාන දෙවියන්ට රැස්ව සිටින ආතුර ජනයාට සෙත සලසන ලෙස අයැදේ. මෙ සඳහන මහනුවර අසළ ඇති හන්තාන ගැනය. සිංහලයන් හන්තානෙ දෙවියන් යනුවෙන් සඳහන් කරන්නේ වැද්දන්ගේ “හන්තානේ මහ වැදි උන්නැහේ” ගැනය. එසේ වුවද අද වැදි ජනයා මොහු හන්තාන හා සම්බන්ධ කර දකින්නේ නැත. මේ සියවස මුලදී ඔහුගේ වාසය අද වැදිරට ලෙස සැළකෙන බින්තැන්නේ පිහිටි මාවරගල විය. මහනුවරින් පසුබැස ගිය වැදි දේවතාවාගේ හැකිළී ගිය බල ප්‍රදේශය සැබෑ වැදිරට ලෙස අද හඳුනා ගැනෙන පෙදෙසය. එහෙත් “වැද්දන් අඬගැසීමේ” පෙළ පෙන්නුම් කරන්නේ වැදිරට මහනුවර රාජධාණියේ සිංහල රට හා සමපතිත වූ බවය. වැද්දන් අඬගැසීමේ පෙළ මුද්‍රණය කර ඇති දෙතැනක, එනම් චාල්ස් ගොඩකුඹුරේ හා මුදියන්සේ දිසානායකගේ සංස්කරණයන්හි, වැදි ගම්මාන 90 කට වැඩි ගණනක නම් සඳහන්ය. වැද්දන්ගේ ප්‍රදේශය ලෙස සැළකෙන සබරගමුව තුළ වෙසෙන වැද්දන් ගැන මෙහි සඳහන් නැති වීම විශේෂ කරුණකි. මහනුවර හා ඒ අවට සිටින්නන් හොඳින් දන්නා තැන් කීපයක් වැද්දන් විසූ තැන් ලෙස කියැවේ. එනම් අස්ගිරියේ, බෝගම්බර, හන්තානේ, බතලගල, ගෝමිරියේ, මතුරට, හුන්නස්ගිරියේ, පාත දුම්මර, කොත්මලේ, නුවර එළියේ, කෙහෙල්ගමුවේ හා ඌරාගල වැද්දන් ගැන මේ පාඨයන්හි සඳහන්ව ඇත. අද මේ ස්ථාන සිංහල එසේ නොමැත්නම් වතු දෙමළ ස්ථාන බව කිවමනා නැත. මේ නාම ලැයිස්තු මහනුවර අවට, උතුරු මධ්‍යම පලාත, දුම්මර හා කොත්මලේ මිටියාවත හා ඌවෙනි. අද සිංහලයන්ගෙන් හා පසුව පැමිණි මුස්ලිම් හා දෙමළ ජනයා සිටින මාතලේ වැදි ප්‍රදේශයකැයි අද අපට සිතන්නට බැරිය. එහෙත් 17 වන සියවස මැදදී පමණ රචිත මාතලේ කඩයිම් පොතේ මීට හාත්පසින්ම වෙනස් චිත්‍රයක් ඉදිරිපත්ව තිබේ. ඊට අනුව දෙවන රාජසිංහ රජුගේ අයියා වූ විජයපාල එක් ජන ප්‍රධානියෙකු අමතා මේ පෙදෙසේ වෙසෙන්නන් සඳහන් කරන්නැයි අණ කළේය. පිළිතුර වූයේ “දේවයිනි මාතලේ පලාතේ (ප්‍රභූ) ගෙවල් තුනක් පමණි ඇත්තේ” යනුයි. ඒ කවරේදැයි විමසූ විට කියන ලද්දේ “දේවයිනි, උඩුපිහිල්ලේ කුලතුංග මුදියන්සේ, අලුවිහාරේ වනිගසේකර මුදියන්සේ, දඹුකොළ වණිග‍සේකර මුදියන්සේ සහ හුලංගමුවේ ගමගේ වැද්දා සහ හම්පත් වැද්දාත් ය” කියාය. අනතුරුව “එපිට රට” සිටින්නේ කවුරුන්දැයි රජු ඇසූ විට බිරිදි වෙල “හෙළ කඳුරෙන් එපිට කනන්ගමුවේ කන්නිල වැද්දා මුර කරයි (හිර කර සිටියා), නික කොටුවේ හේරත් බණ්ඩා මුර කරයි, පළාපත්වල මහ තම්පලා වැද්දා මුර කරයි, දොඹවෙලගම දොඹ වැද්දා මුර කරයි. වල්ලිවෙල වල්ලි වැද්දා මුර කරයි, මහ කවුඩුල්ල වැද්දා කවුඩුපැළැල්ලේ මුර කරයි. නාරංගොමුවේ නයිරන් (නයිද) වැද්දා මුර කරයි, නාලන්දේ ඉමියා වැද්දා මුර කරයි, නාගපට්ටල නම් පෙදෙසේ දිග පළල නව ගව්වක් පෙදෙස දිප්පිටියෙ මහගේ (නම් ගැහැණියක්) මුර කරයි, කඩයිමේ මුර සේවය සඳහා මකර වැද්දා හා කෝඳුරුවා යොදා ඇත, කන්දපල්ලේ (වත්මන් කන්දපල්ල කෝරළේ) මහකන්ද වැද්දා මුර කරයි, ගලේවෙල හෙම්පිටි මහගේ මුර කරයි, උඩුගොඩ කෝරළේ උඩසිය පත්තුව බාජු මහගේ මුර කරයි, එම පල්ලේසිය පත්තුව මිණිමුතු මහගේ මුර කරයි. ලේපිටිය දේවකීර්ති මහගේ මුර කරයි…” යයි පිළිතුරු ලැබුණේය. 19 වන සියවස අගදී ඒ.සී. ලෝරි විසින් සම්පාදිත “මධ්‍යම පළාතේ ප්‍රවෘත්ති ග්‍රන්ථය” (Gazeteer of the Central Province) තුළ ඒ ප්‍රදේශයන්හි පරම්පරා කථා අනුව කලකට ඉහත වැදි ගම්මාන වී පසුව සිංහල ගම් බවට පත් වූ ස්ථාන තිහකටත් වැඩි ගණනක් සඳහන් කර තිබේ.

මේ තොරතුරු වලින් පෙන්නුම් කෙරෙන්නේ කුමක්දැයි සිතා බලනු මැනවි. මේ වැද්දන්ගෙන් ඇතැමෙකුට විවිධ සමාජ තත්ත්ව පෙන්නුම් කරන නම් තිබේ. එනම් ගොවිගම කුළයේ නමක් වන “ගමගේ”, වැද්දන්ටම විශේෂ වූ “ඉමියා”, “මකරා”, “හම්පත්”, “කෝඳුරුවා”, කෙළින්ම සිංහල නමක් වූ “හේරත් බණ්ඩා” ආදී ලෙසිනි. ලෝරිගේ ලැයිස්තුවේ එන වැද්දන් දෙදෙනෙකුට යෙදී ඇති හේරත් බණ්ඩාර යන්න අප සාමාන්‍යයෙන් සිංහල “හොඳ පවුල්” හා සම්බන්ධ යැයි සැලකෙන්නකි. වැද්දෝ තිදෙනෙක් “මහ” යනුවෙන් සඳහන් වන්නාහු ඉතා වැදගත් පුද්ගලභාවය පෙන්නුම්කරන්නෝය. බිබිලේ “කඩුකාර” වැද්දාගෙන් ප්‍රකාශ වන්නේ කඩු ශිල්පයෙහි දක්ෂතාවය. අතිශය සිත් ගන්නා සුළු සංසිද්ධියක් නම් වැදි ගම්වල නායක තතත්ත්වය දැරූහයි පෙනෙන, පිරිමි ජන නායකයන් හා සමානව ඒ ඒ ස්ථාන මුර කරමින් සිටි මහගේලා පිළිබඳ සඳහනය. මෙය පසුකාලීනව අපට ලබා දෙන ලද පුරුෂයන්ගේ දැඩි රැකවරණය යටතේ ලජ්ජාශීලීව සිටි වැදි ගැහැණුන් පිළිබඳ චිත්‍රයට හාත්පසින් වෙනස් චිත්‍රයකි. වැදි ගැහැණුන්ගේ ජන නායකත්වය ගැන අපේ අනුමානය ලෝරි සඳහන් කරන ඇඹිටියාවගම වැදි ගැහැණියක වූ අඹී විසින් පිහිටුවන ලදී යන පුවතින් වක්‍රාකාරයෙන් ස්ඵුට වෙයි. අපේ විමර්ශනය කූට ප්‍රාප්ත වන්නේ ලෝරි කරන තවත් සඳහනක් වන සිංහල රජෙකු වූ වීරපරාක්‍රමබාහුගේ දියණිය විවාහ කරගත් ඕපල්ගල වැදිරජු පිළිබඳ පුවතෙනි. මොහුගේ පුත්‍රයා සිංහල රදළ සම්ප්‍රදාය අනුව හේරත් බණ්ඩාර යැයි නම් කරනු ලැබ උඩුගම නම් ගම පිහිටු වූයේය. මොහු සම්භාවනීය උඩරට රදළ පවුල් දෙකක් උඩුගම හා ඇල්ලෙපොළ පවුල්වල ආදී පුරුෂයා වන්නට පුළුවන. මේ තොරතුරු වලින් පැහැදිළි වන්නේ මාතලේ වැදි ජනයා සිංහල ජනයා මෙන්ම අභ්‍යන්තර වශයෙන් විවිධ රූපී වූ නමුත් දෙවැන්නන් මෙන් කුලභේද වශයෙන් බෙදී නොසිටිය බවය. කෙසේ වුවද වැද්දන්ගෙන් ඇතැමෙක් සිංහල නම් ගනිමින් ඉහළ තතත්ත්වයට පත්ව සිටියාහුය. මවිසින් මෑතකදී එකතු කරගෙන ඇති 17 වන සියවස සිට 19 වන සියවස තෙක් වූ පුස්කොළ පොත් සමහරකින් පෙන්නුම් කෙරෙන්නේ වැදි ජනයා රටේ සැම තැනම විසිරී සිටි බවය. එහෙයින් ඔවුන්ගේ සංඛ්‍යාවන් දැක්වීම අසීරුය.

බින්තැන්න අද දින වැද්දන් වෙසෙන දුෂ්කර කැලෑ පෙදෙසක් ලෙස පිළිගෙන තිබුණත් ඉතිහාස මූලාශ්‍රයන් පෙන්නුම් කරන්නේ බින්තැන්නේ අලුත්නුවර නම් ස්ථානය රජතුමාටත් නිලධාරීන්ටත් මහනුවරට ආ පිටරැටියන්ටත් වැදගත් වූ නැවතුම්පළක්ව තිබුණු බවය. එසේම අලුත්නුවර, නමින් ම පෙනෙන පරිදි, රජු මහනුවරින් බැහැර වූ විට විසූ විකල්ප අගනුවරක් වූ බවය. 1602 ලියැවුනු ඕලන්දයන්ගේ විස්තරයක අලුත්නුවර (මහියංගනය) මහා පූජනීය ස්ථානය හා එහි පුද පූජාවන් ගැන අගනා තොරතුරු ඇතුළත්ය.

වැද්දෝ දැඩි සේ රාජපාක්ෂික වූවාහු රජ මාළිගයට පහසුවෙන්ම ඇතුළු වීමේ වරම ද හිමිව සිටියාහු ය. රජුට “හුරා” යැයි ඇමතූ ඔවුන් ඇතැම් විට එහි මුර සේවය වැනි වැදගත් රාජ කාර්යයන්හි ද නිරත වූහ. 1818 බ්‍රිතාන්‍යයන්ට එරෙහිව කැරැල්ලේ දී වැදි ජනයා රාජ්‍යයට හිමිකම් පෑ දමිළ දොරේසාමිට දැඩි ලෙස පක්ෂපාතීව සිටියේ සිංහල රදළයන් තම රට පාවා දෙමින් සිටි අවස්ථාවකය. බ්‍රිතාන්‍යයන්ට එරෙහි වූ ජාතික අරගලය මෙහෙය වූවන් අතර වූ කිවුලෙගෙදර නම් වැදි ජන ප්‍රධානියා පසුව දේවත්වයට පත් වුණි. 1818 හා 1848 කැරළි ප්‍රචන්ඩ ලෙස බ්‍රිතාන්‍යයන් මර්ධනය කළායින් පසුව කළක් ශ්‍රී විභූතියෙන් තිබුණු අලුත්නුවර නටඹුන් නගරයක් බවට පත් වී එය පිහිටි බින්තැන්න වනචාරී වැද්දන්ගේ ප්‍රදේශය ලෙස නම් කරනු ලැබුවේය.

අපි මෙහිදී ආරම්භක පුරාණ කථාවේ එන වැද්දන්ගේ ප්‍රභව ප්‍රවෘත්තිය දෙසට හැරෙමු. ඒ අනුව වැදි ජනයා විජයගේ හා කුවේණියගේ දරුවන්ගෙන් පැවත එන්නෝය. ඒ අනුව [ විජය මගින් through Vijaya] සිංහලයන් හා ඥාතිත්වයක් ඇතත් [විජය කුවේණි විවාහ කොට ගෙන එම විවාහයෙන් ලද දරුවන් දෙදෙන Vijaya married Kuveni and …… his two children by that marriage] වනයට පිටුවහල් කරන ලදුව දඩයමින්, එනම් [ඉතා] අබෞද්ධ වූ දිවිපෙවෙතකින් ඔවුන් වෙසෙන නිසා දෙපිරිස එකිනෙකාගෙන් ඈත් වෙති. [සහෝදරයා සහ සහෝදරිය අතර ඇතිවූ මෙම සංගමයෙන් “පුලින්දන්“ (“දඩයක්කරුවන්“, එනම්, වැද්දන්) පැණ නැඟුණු බව අපි දුටුවෙමු. We noted that out of this union of brother and sister sprang the Pulindas (“hunters”, that is, Vaddas] [දඩයම් කිරීම සහ බුදුදහම අතර ඇති ප්‍රතිපක්ෂය පිළිබඳ පුරාකෘතික පුරාණොක්තිය බොහෝ බෞද්ධයන් දන්නා අතර එය පළමුවරට ඉදිරිපත් කෙරෙන්නේ ‘මහාවංශය‘ යෙහි ය. එය විස්තර කරන පරිදි අහසින් පියාඹා ආ අර්හත් මහින්ද හිමි දේවානම්පියතිස්ස රජු දඩයමේ ගිය මිහින්තලා කඳු මුදුනට ගොඩ බැස්ස විට රජු බුදුදහමට හරවාගත් අතර මෙම පුරාකෘතික වැරදි ක්‍රියාව සිදුවූ ස්ථානය පළමු භික්ෂූන්ට භාවනාව සඳහා භූමියක් සහ බොදු පුද සහ වන්දනාව සඳහා කේන්ද්‍රයක් බවට පත්වීය. මෙම පුරාණොක්තින්ට වාච්‍යාර්ථ සත්‍ය වටිනාකමක් නැත. ඒවා පෙන්වන්නේ අධිපති කණ්ඩායම විසින් තමන් මධ්‍යයේ සිටි තමනට ඓතිහාසික සහ ආර්ථික බැඳීම් මගින් තමනට සම්බන්ධයක් ඇති නමුත් තමන්ට පිටස්තර වන ප්‍රජාවක් ලෙසින් වැද්දන් ප්‍රත්‍යක්ෂ කර ගැනීම යි. The charter myth for the opposition between hunting and Buddhism is known to most Buddhists and is first presented in the Mahavamsa , which describes the Buddhist saint (arahant ) Mahinda flying through the air and landing in the mountain of Mihintale where the king (Devanampiyatissa, 250-210 BCE) was out hunting. Not only was the king converted but the place of this archetypal wrong act became a meditation site for the first monks and a center of Buddhist worship and pilgrimage. These myths have no literal truth value but they illustrate the manner in which Vaddas were perceived by the dominant group as an alien community in their midst, even though linked to them by historic and economic ties.] [තමන් මධ්‍යයේ සිටින තමන්ගේ ඥාතී වූ එහෙත් තමන්ගෙන් විසංයෝජනය වූ පිරිසක් වන වැද්දන් හා සිංහලයන් අතර පවතින සමානභාවය හා අසමානභාවය සංකේතාත්මක [beautifully රමණීය ලෙස] ලෙස පෙන්වන අවස්ථාවක් ලෙස මහියංගනයේ වාර්ෂික පෙරහරට ඇතුළත් “වැදි පෙරහැර” දැක්විය හැකිය. [දඩයක්කරුවන්ගේ වනාන්තරය නැතහොත් සබරගමුවේ මැද සුමනකූට මුදුනෙහි බුදුන්ගේ පා ලකුණ මෙන්ම බෞද්ධ විහාරයද වැදි දඩයක්කාර ජනගහණය මත බෞද්ධයන් ගේ අධිපතිභාවය පෙන්නුම් කළේය. අද මෙම බෞද්ධ ස්තූපය (ධාතු ගැබ) සහ පන්සල සමඟින් සිංහලයන් සහ වැද්දන් දෙකොටසටම පොදු ප්‍රධාන දෙවියන් වන සමන් සහ ස්කන්ධ සඳහා ද සිද්ධස්ථාන තිබේ. Like the footprint of the Buddha in Sumanakuta Peak in the wilderness of hunters or Sabaragamuva, the Buddhist shrine indicated the hegemony of the Buddhists over the Vadda hunting population. Today, alongside this Buddhist stupa (relic chamber) and temple, there are also shrines for Saman and Skanda, major gods common to both Sinhalas and Vaddas.]

වැදි පෙරහැරේ මුල් කොටසේ දී සමන් හා කතරගම දේවාල අසල රැස්වන වැදි පිරිස හෙල්ල නිරූපණය කරන දිග කෝටු අතැතිව පළමුව එම දේවාල පැදකුණු කොට දෙවැනිව ඒවාට “පහරදීම” නිරූපණය කරමින් එහි පඩිපෙල මත සිය කෝටු හෙළමින් “ප්‍රහාරයක” යෙදෙති. ඉන් පසු චෛත්‍ය වෙත දුව යන ඹවුන්ගේ ගමන මුරකරුවන් විසින් වලක්වා එහි ඇතුළු විය නොහැකි බවත් රජ වීදියට ආපසු ගිය යුතු බවත් කියා ආපසු හරවනු ලබති. මේ ව්‍යාජ සටන කීප වතාවක් කළායින් පසුව ඔවුහු තම කෝටු චෛත්‍යයට හේත්තු කර තබා ඊට වන්දනා කරති. ඉන්පසු පන්සල වෙත දුව යන ඔවුන් එතැනට ඇතුළු වීම වළක්වන ලදුව භික්ෂූන්ට වැඳ ආපසු පැමිණ යලිත් දේවාලය වෙත පැමිණ තම කෝටු ගෙන ඒවායින් පඩිපෙළට පහර දෙති. අවසන කෝටු කැඩී යාමෙන් මේ “සටන” අවසන් වේ. ඉන්පසු බිම දිග ඇදී දෙවියන්ට නමස්කාර කරන ඔවුහු ගඟ වෙත දිව ගොස් එහි ගිලී නා පිරිසිදු වෙති. මෙසේ පිරිසිදු වීමෙන් පසු ආපසු එන ඔවුන්ට දේවාලයට ඇතුළු වීමට අවසර ලැබේ. කපුරාළ දේව ස්තෝත්‍ර ගායනා කොට ඔවුන්ට සඳුන් දියර ඉස සෙත් පතති. පූජාව අවසන් වන්නේ වැද්දන් කතරගම දෙවියන්ට ස්තෝත්‍ර වශයෙන් “හරෝ! හරා!” යැයි කෑ ගැසීමෙනි.

මේ වැදි පූජාව මඟින් පෙන්නුම් කෙරෙන්නේ ඔවුන් හා සිංහල බෞද්ධයන් අතර ඇති වෙනසයි. සිංහල සියලු දෙනා එකම සදාචාර සමාජයක [ප්‍රජාවක community] ට අයත් හෙයින් කුමන පෙදෙසින් ආවත් යෙදෙන්නේ එකම පුද පූජාවන්හිය. එහෙත් වැදි ජනයාගේ පුද පූජා ස්වරූපය විසින් ඔවුන් මෙහි ප්‍රධානත්වය උසුලන ආගම හා දරන සම්බන්ධය නිර්මාණය වී ඇත. ඔවුන්ට චෛත්‍යයට හෝ පන්සලට ඇතුළු වීමට අවසර නැත. [ ඔවුන් විධිවත් ලෙස බුදුන් පිළිගැනීමට සළස්වන නමුදු Though they are made to formally acknowledge the Buddha] අවසන බුදුනට හා සංඝයාට නමස්කාර කරන නමුදු ඔවුහු පැහැදිළිවම බෞද්ධ සමාජයට පිටතින් සිටින අයය. එහෙත් ඔවුහු පූර්ණ පිටස්තරයෝ නොවෙත්. පළමුව සමන් හා කතරගම දෙවියන් වෙත ප්‍රතිරෝධ දක්වන මුත් අවසන ඔවුන් තම දේවගණයේ ප්‍රධානත්වයේ සිටින බව පිළිගනු ලැබේ. මේ ආරක්ෂක දෙවිවරු හුදෙක් බුදුසසුන රකින්නන් පමණක් නොව ගිහි රාජ්‍යය රකින්නේ ද වෙත්. වැද්දෝ බෞද්ධ [“ජාතිය nation] හෝ [ස්ථූපයෙහි ලා සංකේතාත්මකව නියෝජනය කෙරුණු symbolically represented in the stupa] “සාසනය” (nation) තුළට අන්තර්ගත නැතත් [“]රාජ්‍ය[“ ] ව්‍යූහය තුළ අන්තර්ගත වූවෝය [තුළට ඇතුලත් කරගන්නා ලද්දෝය are incorporated into].

වැද්දන් මහනුවර රාජධාණියේ [රාජ්‍ය යේ ] සැලැස්ම [දේශපාලන පර්යාය the political order ]තුළට අන්තර්ගත වූවන් බව වැදි පෙරහැරේ තවත් ජවනිකාවකින් ප්‍රකාශ වේ. මෙහිදී ඇඟ පුරා මී පැණි ගල්වා ගත් ඔවුහු එහි පුළුන් අලවා ගෙන නටමින් පෙරහැරේ යති. මී පැණි හා පුළුන් යනු ඔවුන් වනයේ සම්පත් අතුරෙන් [රජුට නැතහොත් රාජකාරිය ලෙස ] රජ ගබඩාවට සැපයූ ප්‍රධාන වස්තූන් අතර තිබුණු දෑ ය. ආරම්භක පුරාණ කථාවේ විජයට කුවේණිය හමු විට ඇය කපු කටිමින් සිටි බව කියන පුවත වැදි ජනයාගේ මේ ජන සමාජ දෙක විසින්ම හවුලේ භාවිතා කරන සංකේතාත්මක සැළැස්මට වැද්දන්ගේ ඇතුළුවීම පෙනෙ‍න්නේ බුදු පුද තුළ නොව කතරගම [ආරක්ෂක] දෙවි පුද අරභයාය. අද දින වැදි හා සිංහල (එමෙන්ම දෙමළ) ජන පිරිස් එකමුතු කරන ආරක්ෂක දෙවියා කතරගමය. වැදි දේව ගණයේ ප්‍රධාන වූ කතරගම දෙවි (මහාවංශයේ පෙනෙන පරිදි අතීතයේ සමන් දෙවි) ය. මේ අන්තර්ගත වී ම [වැද්දන් විසින් දරුවෙකු ලෙස හදාවඩා ගත් සහ ස්කන්ධගේ පරඅඹුව නැතහොත් දෙවැනි අඹුව බවට පත් ] වල්ලි අම්මා [පිළිබඳ පුරාණොක්තිවේදය in the mythology of of Valli Amma who was adopted by the Vaddas as a child and became Skanda’s illegitimate spouse or second wife] කථාව මඟින් ද තහවුරු වේ. එ මතු ද නො වේ. මෑතදී සිදු වූ මධ්‍යම පාන්තික කරණය (enbourgeoisment) ට පෙර කතරගම [වැද්දන්ගේ ශුද්ධ මස වූ මුව venision the pure meat for the Vaddas) near the shrine premises]දඩමස් විකිණීමට ඉඩ තිබුණි. දේව දානයේ අඩුක්කු පූජාව තුළ දඩමස් [මුව මස් venison ]ද තිබුණි [අතර අඩුක්කු හෝ දෙවියනට දුන් ආහාරයේ කොටසක් ලෙස ද පුදනු ලැබිණි]. මේ හා සමානව වැදි හා සිංහල සබඳතාව [වරනැඟීම articulation ]ග්‍රාමීය පුද පූජාවන් හි ද තිබුණු ආකාරය කොහොඹා කංකාරියේ එන “වැදි දානේ” හෙවත් “වැදි පූජාවේ” පෙනේ. [ මෙයද වැද්දන් ගම් මටටමෙහි සිංහල බෞද්ධ පුද පූජා ක්‍රමය තුළට ගෙන ඒමට ගත් උත්සාහයක් විය හැකිය. it is likely that this too was an attempt to bring in Vaddas into the Sinhala-Buddhist ritual scheme of things on the village level.] මේ වතාවත් වලදී සැබෑ මස් නොව අභිනයෙන් “මස්” කෑම ද වැද්දන් ලෙස රඟපෑ සිංහලයන්ට ඉඩ තිබුණි. [වැදි පූජාව යාබද ඔවුන් තමන්ගෙන් වෙනස් ය යන්න හඳුනා ගන්නා අතරම කෘෂිකාර්මික ප්‍රජාවන්ගේ ආගමික සහ සමාජීය ව්‍යුහය තුළට වැද්දන් ඇතුළුකර ගැනීමේ යාන්ත්‍රණයක් ලෙස අර්ථ කථනය කරන්නට කැමැත්තෙමි. As I interpret it, the vadi pujava, like the previous rituals, is a mechanism for incorporating Vaddas into the religious and social structure of adjacent agricultural communities while at the same time recognizing their separateness.]ඉහත විස්තර කළ සිද්ධි හා උපක්‍රම විධි පෙන්නුම් කරන්නේ සිංහලයන් විසින් වැදි ජනයා සාසනයේ කොටස් කරුවන් වුවද වෙනම ම අනන්‍යතාවක් ඇත්තන් ලෙස සැළකූ බවයි. වැදි ජනයාගේ එම අන්තර්ගත භාවය පූර්ණ පිටස්තරයන් හා ඔවුන් අතර වෙනස පෙන්නුම් කරන්නේ ද විය. [බෞද්ධයන්ට මහියංගණයේ වැදි පෙරහැර වැනි මෙම පුද පූජා සාසනයේ සාමාජිකයන් නොවන අයට ප්‍රතිපක්ෂව සාසනයේ සාමාජිකයන් ලෙසින් තමන්ගේම වෙනස් අනන්‍යතාව පිළිගැනීමේ මඟක් වීය. For Buddhists these rituals like the procession of the Vaddas at Mahiyangana was a way of recognizing their own separate identity as members of the sasana in opposition to those who are not.]

(මතු සම්බන්ධයි)

කතිකා අධ්‍යයන කවයේ අවසරකින් තොරව මෙතැනින් උපුටා පල කිරීම තහනම්.